Skopiuj link
Przepisy tej ustawy zostały wprowadzone w związku z:
- wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów, zgodnie z którym aby podmiot prawa publicznego mógł zostać uznany za podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej „Dyrektywą 2006/112/WE”, powinien samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą. Zdaniem TSUE gminne jednostki budżetowe nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w tym przepisie.
Okoliczności uwzględnione przez TSUE w zapadłym wyroku to:
– charakter statusu podatnika (organy publiczne wykonujące działalność gospodarczą),
– wykonywanie samodzielnej działalności gospodarczej, tj. we własnym imieniu, na własny rachunek, na własną
odpowiedzialność wraz z ponoszeniem ryzyka gospodarczego związanego z tą działalnością;
- uchwałą z dnia 26 października 2015 r. sygn. akt I FPS 4/15 Naczelnego Sądu Administracyjnego, który powołując się na ww. wyrok TSUE orzekł, że:
„W świetle art. 15 ust. 1 oraz art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., nr 177, poz. 1054 ze zm.) gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur zakupowych związanych z realizacją inwestycji, które zostały następnie przekazane do gminnego zakładu budżetowego, który realizuje powierzone mu zadania własne tej gminy, jeżeli te inwestycje są wykorzystywane do sprzedaży opodatkowanej podatkiem od towarów i usług”.
Zdaniem NSA pomimo większego niż jednostki budżetowe stopnia samodzielności zakład budżetowy nie może być uznany za odrębnego od gminy podatnika VAT, gdyż nie jest wystarczająco samodzielny. Sąd wskazał, że w każdej sytuacji, tj. zarówno w stosunkach pomiędzy zakładem budżetowym i gminą, jak i w stosunkach z podmiotami trzecimi, podatnikiem pozostaje tylko gmina.
OGÓLNE ZASADY CENTRALIZACJI ROZLICZEŃ W VAT
Zakres podmiotowy centralizacji
Do scentralizowania rozliczeń w VAT wraz ze swoimi jednostkami organizacyjnymi obowiązane są jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa). Centralizacji podlegać będą także związki międzygminne, związki powiatów, powiatowo-gminne, przejmujące na podstawie ustaw prawa i obowiązki JST, wraz ze swoimi jednostkami organizacyjnymi.
Podstawa prawna: art. 3 ustawy centralizacyjnej, art. 64 i 73b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446) oraz art. 65 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 814)
Jednostki organizacyjne JST, które podlegają centralizacji rozliczeń:
- urząd gminy, starostwo powiatowe, urząd marszałkowski,
- utworzone przez JST (związki JST) samorządowe jednostki budżetowe,
- utworzone przez JST (związki JST) samorządowe zakłady budżetowe.
Jeśli zatem dana jednostka budżetowa (zakład budżetowy) została utworzona przez JST, celem wykonywania przypisanych JST zadań publicznych (np. Gminny czy Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej), jednostka ta będzie podlegała centralizacji rozliczeń.
Centralizacji rozliczeń nie podlegają:
- inne jednostki budżetowe (w tym również państwowe), których obowiązek utworzenia wynika z mocy prawa (obsługujące m. in. organy administracji zespolonej), np. Powiatowy Urząd Pracy, Komenda Powiatowa Policji, Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Komendy Państwowej Straży Pożarnej,
- samorządowe instytucje kultury posiadające osobowość prawną (np. domy kultury, biblioteki, muzea, teatry, kina itp.),
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej (szpitale, przychodnie zdrowia itp.),
- inne samorządowe osoby prawne,
- tworzone przez JST spółki działające jako spółki prawa handlowego (np. przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne).
Jeśli zatem konieczność utworzenia danej jednostki budżetowej JST wynika z mocy prawa lub też JST utworzyła (powołała) inną jednostkę posiadającą osobowość prawną (np. na podstawie Kodeksu spółek handlowych) jednostka ta nie będzie podlegała centralizacji rozliczeń.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 1 ustawy centralizacyjnej
Uwaga:
Podmioty edukacyjne, które zostały „przejęte” przez JST w ramach reformy samorządowej zapoczątkowanej w 1990 r. na podstawie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o zmianie ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania oraz ustawy – Karta nauczyciela, ustawy z dnia 14 grudnia 1990 r. o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w 1991 r. oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym należy traktować jako utworzone przez JST, w związku z tym będą one objęte centralizacją.
Podstawa prawna: art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.).
Jeśli dane jednostki organizacyjne JST nie podlegają centralizacji rozliczają one podatek VAT odrębnie, na zasadach ogólnych, w tym mogą korzystać ze zwolnienia „podmiotowego”, jeśli spełniają warunki wskazane w art. 113 ustawy o VAT.
Zakres „przedmiotowy” centralizacji
Centralizacja dotyczy tylko i wyłącznie rozliczeń w podatku VAT. Obowiązki podatkowe wynikające z innych ustaw podatkowych pozostają bez zmian. Jednostki organizacyjne gminy (jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe) nadal pozostają zatem odrębnymi podatnikami na gruncie innych ustaw podatkowych, jeśli ustawy te nakładają na nie obowiązek odprowadzania stosownych podatków, np. posiadają status płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych od wypłacanych wynagrodzeń czy też – w przypadku zakładów budżetowych – status podatnika podatku dochodowego od osób prawnych. Jednostki organizacyjne będą też zobowiązane – tak jak dotychczas – do odrębnego odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne czy zdrowotne.
Termin obowiązkowej centralizacji
Ostatecznym terminem centralizacji rozliczeń w VAT jest data 1 stycznia 2017 r. Ustawa centralizacyjna przewiduje centralizację rozliczeń „w przód”. JST nie mają obowiązku centralizować rozliczeń „wstecz”. Samorządy mogą zatem kontynuować dotychczasowy sposób dokonywania rozliczeń VAT do końca 2016 r. Mogą jednakże dokonać centralizacji rozliczeń wcześniej, tj. przed dniem 1 stycznia 2017 r., przy czym może to nastąpić tylko z pierwszym dniem miesiąca, tj. z dniem 1 października 2016 r., 1 listopada 2016 r. lub 1 grudnia 2016 r.
Podstawa prawna: art. 3 i art. 5 ust. 1 zdanie drugie ustawy centralizacyjnej
Obowiązki informacyjne JST w związku z centralizacją rozliczeń
JST jest zobowiązana do złożenia informacji – według wzoru określonego w załączniku nr 1 do ustawy centralizacyjnej – w której wskazuje z jakim dniem nastąpi u niej centralizacja rozliczeń w VAT, załączając do tej informacji wykaz wszystkich jednostek objętych centralizacją. Informację tę składa się najpóźniej przed dniem centralizacji rozliczeń, do naczelnika urzędu skarbowego właściwego ze względu na adres siedziby JST.
Podstawa prawna: art. 5 ust. 1 i 2 oraz załącznik nr 1 do ustawy centralizacyjnej
W związku z centralizacją rozliczeń JST jest również zobowiązana do dokonania aktualizacji zgłoszenia identyfikacyjnego NIP-2 na ogólnych zasadach.
Podstawa prawna: art. 9 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. z 2016 r. poz. 476, z późn. zm.)
Uwaga!
JST jest zobowiązana do złożenia ww. informacji tylko w sytuacji gdy podejmie decyzję o centralizacji:
- z dniem 1 listopada 2016 r. – najpóźniej do 31 października 2016 r.
- z dniem 1 grudnia 2016 r. – najpóźniej do 30 listopada 2016 r.
- z dniem 1 stycznia 2017 r. – najpóźniej do 31 grudnia 2016 r.
Bardzo ważne !
Fakt dokonywania do końca 2016 r. odrębnych rozliczeń w VAT przez poszczególne jednostki organizacyjne JST nie będzie kwestionowany przez organy podatkowe. JST ma zatem wybór – czy powołując się na utrwaloną praktykę krajową kontynuować do końca 2016 r. dotychczasowy sposób rozliczeń, czy też dokonać centralizacji rozliczeń (na bieżąco i/lub wstecz). Podkreślenia jednak wymaga, że wybór JST w powyższym zakresie będzie powodował określone, indywidualne konsekwencje, przede wszystkim każda z jednostek organizacyjnych do czasu centralizacji będzie traktowana jako odrębny podatnik VAT. Może zatem taka jednostka korzystać ze zwolnienia „podmiotowego” od VAT na warunkach określonych w ustawie o VAT lub rozliczać ten podatek jako zarejestrowany podatnik VAT czynny na zasadach ogólnych, wypełniając wszystkie obowiązki związane z rozliczaniem tego podatku. W takim też przypadku transakcje pomiędzy jednostkami organizacyjnymi danej JST będą traktowane jako transakcje pomiędzy odrębnymi podatnikami VAT i w zależności od ich charakteru będą pozostawały poza systemem VAT, będą zwolnione od podatku VAT lub też będą opodatkowane VAT na ogólnych zasadach. Rozliczając odrębnie VAT za poszczególne okresy rozliczeniowe do końca 2016 r. nie można jednak powoływać się w części na uregulowania prawa unijnego (w tym na wyrok TSUE) i dokonać – celem uzyskania zwrotów podatku VAT – centralizacji rozliczeń tylko wybranych obszarów działalności JST lub też wybranych okresów rozliczeniowych, a w części na dotychczasową praktykę krajową i w takiej części centralizacji nie dokonywać. Nie można bowiem w pewnych miesiącach (np. miesiącach parzystych danego roku) rozliczać się jako „jeden” podatnik, a w innych (np. miesiącach nieparzystych danego roku) rozliczać się jako np. 100 podatników (w sytuacji gdy JST posiada tyle jednostek organizacyjnych). Powołując się na wyrok TSUE poszczególne jednostki organizacyjne JST muszą przyjąć, że nie są podatnikami podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności. Konsekwencją takiego działania będzie konieczność rozliczenia podatku VAT w sposób scentralizowany.
Podstawa prawna: art. 6 ustawy centralizacyjnej oraz orzecznictwo TSUE, przykładowo wyroki w sprawach: VDP Dental Laboratory C-401/05 pkt 40-41; MDDP, C-319/12, pkt 56
Właściwy do scentralizowanych rozliczeń w VAT urząd skarbowy
Właściwym do rozliczeń podatku VAT po centralizacji rozliczeń będzie naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na adres siedziby JST. Akta podatkowe dotyczące jednostek organizacyjnych, których właściwość miejscowa była inna niż po centralizacji rozliczeń, zostaną przekazane do urzędu właściwego od dnia centralizacji.
Wyrejestrowanie jednostek organizacyjnych z VAT w związku z centralizacją rozliczeń
Naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na adres siedziby jednostek organizacyjnych dokona z urzędu wykreślenia tych jednostek z rejestru podatników VAT z dniem centralizacji. Wyrejestrowanie jednostek organizacyjnych nastąpi „automatycznie” na podstawie złożonej przez JST informacji, bez konieczności składania druku VAT-Z. O wykreśleniu naczelnik urzędu skarbowego powiadomi JST.
Podstawa prawna: art. 5 ust. 3 ustawy centralizacyjnej
Broszura informacyjna z 24 listopada 2016 r.
źródło: www.mf.gov.pl