04.07.2011 r.
7 min

Jak identyfikować miejsce siedziby lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej podatnika spoza Polski

Ekspert KIP

Skopiuj link
04.07.2011r.
7 min

Należy wskazać, że do końca marca 2011 r. obowiązywał przepis art. 17 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym przepisów ust. 1 pkt 4 i 5 nie stosowało się w przypadku świadczenia usług i dostawy towarów, od których podatek należny został rozliczony przez usługodawcę lub dokonującego dostawy towarów na terytorium kraju, z wyjątkiem świadczenia usług, do których stosuje się art. 28b, oraz dostawy gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, dla których w każdym przypadku podatnikiem jest usługobiorca lub nabywca towarów. W wielu więc sytuacjach podatnicy nieposiadający siedziby, jak również stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju rozliczali podatek VAT na swoich fakturach wystawianych polskim kontrahentom. Jednakże od 1 kwietnia 2011 r. przepis ten radykalnie uległ zmianie. W myśl nowego brzmienia art. 17 ust. 2 ustawy o VAT w przypadkach wymienionych m.in. w art. 17 ust. 1 pkt 4, 5, usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego. Spowodowało to sytuację, w której podmioty zagraniczne nieposiadające siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej wystawiają polskim kontrahentom faktury z adnotacją: podatek rozliczy nabywca” lub „odwrotne obciążenie”, na których nie widnieje ani stawka podatku, ani też kwota podatku. Skutkuje to koniecznością rozliczania podatku należnego przez polskiego nabywcę lub usługobiorcę.

Bywają jednak sytuacje, w których podatnik spoza Polski posiada na terytorium kraju stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, a mimo wszystko wystawia faktury bez podatku VAT. Odpowiedź na pytanie dlaczego tak się dzieje znajdziemy w art. 17 ust. 1 a ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2011 r. Zgodnie z nim przepisy ust. 1 pkt 4 i 5 stosuje się również w przypadku, gdy usługodawca lub dokonujący dostawy towarów posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, przy czym to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej lub inne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej usługodawcy lub dokonującego dostawy towarów, jeżeli usługodawca lub dokonujący dostawy towarów posiada takie inne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, nie uczestniczy w tych transakcjach. Oznacza to, że podatnik spoza Polski, który posiada na terytorium kraju stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej nie rozliczy podatku należnego, o ile miejsce to na terytorium kraju nie uczestniczy w transakcjach dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz polskiego kontrahenta.

Istotne więc staje się jak ustalić, czy zagraniczny podatnik posiada na terytorium kraju siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Odpowiedź na tak postawione pytanie po części daje nam nowe rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) NR 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE.L.2011.77.1). W art. 53 ust. 1 ustawodawca unijny wskazuje, że stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej podatnika uwzględnia się wyłącznie wtedy, gdy charakteryzuje się ono wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu dokonanie dostawy towarów lub świadczenie usług, w których uczestniczy.

Ustęp 2 art. 53 ww. rozporządzenia stanowi, że w przypadku gdy podatnik ma stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego (tu w Polsce), w którym należny jest VAT, uznaje się, że to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej nie uczestniczy w dostawie towarów lub świadczeniu usług w rozumieniu art. 192a lit. b) dyrektywy 2006/112/WE (odpowiednik art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy o VAT), chyba że zaplecze techniczne i personel tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej są wykorzystywane przez tego podatnika do celów niezbędnych do realizacji podlegającej opodatkowaniu transakcji dostawy tych towarów lub świadczenia tych usług w tym państwie członkowskim – przed dostawą towarów lub świadczeniem usług lub w ich trakcie. Według ustawodawcy unijnego istotne jest więc, czy zaplecze techniczne i personel tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nie jest wykorzystywane do celów niezbędnych do realizacji transakcji dostawy tych towarów lub świadczenia tych usług. W rozstrzygnięciu powyższego pomocny będzie na pewno akapit drugi ustępu 2 art. 53 ww. rozporządzenia. Zgodnie z jego treścią w przypadku, gdy zasoby stałego miejsca prowadzenia działalności wykorzystuje się jedynie do zadań administracyjnych, takich jak księgowość, fakturowanie i odzyskiwanie należności, uznaje się, że nie są one wykorzystywane do celów realizacji dostawy towarów lub świadczenia usług. Oznacza to, że sam fakt posiadania przez zagraniczny podmiot centrów administracyjno-księgowych w Polsce nie jest wystarczająca przesłanką by twierdzić, że to podatnik zagraniczny powinien się opodatkować i wystawić fakturę z podatkiem VAT. Istotny jest również kolejny akapit art. 53 ust. 2 ww. rozporządzenia. W myśl tego przepisu, gdy zagraniczny podatnik wystawia jednak fakturę, posługując się numerem identyfikacyjnym VAT nadanym mu przez państwo członkowskie, w którym ma stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (tj. w Polsce), miejsce to uznaje się za uczestniczące w realizacji tej dostawy towarów lub świadczenia usług w tym państwie członkowskim, o ile nie udowodniono, że jest inaczej. Wynika z tego, że jeżeli zagraniczny podatnik posiada w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej i wystawi fakturę z polskim NIP-em, to należy uznać, że to on, a nie usługobiorca, czy nabywca towarów, ma obowiązek rozliczyć podatek należny i będzie zobowiązany do jego odprowadzenia.

Na marginesie należy wskazać, że ustawodawca unijny na potrzeby art. 44 i 45 dyrektywy 2006/112/WE (odpowiednik art. 28 b i art. 28 c ustawy o VAT) zdefiniował w art. 10 i art. 11 ww. rozporządzenia pojęcia siedziby działalności gospodarczej podatnika i jego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.