05.07.2019 r.
9 min

Koszty zbycia udziałów. Prawo do odliczenia VAT

Ekspert KIP

Skopiuj link
05.07.2019r.
9 min

Spółka jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku VAT i jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług doradczych i zarządzania. Posiada obecnie udziały w kilku spółkach z siedzibą w Polsce, a także spółkach z siedzibą za granicą. Spółka bierze aktywny udział w zarządzaniu wszystkimi Spółkami, w których posiada udziały, świadcząc na ich rzecz za wynagrodzeniem usługi opodatkowane VAT w zakresie m.in. doradztwa dotyczącego rozwoju działalności, zwiększenia prezencji na rynkach lokalnych, rozwoju obecności Spółek w Internecie, rozwoju sieci franczyzowej, kontrolingu finansowego, a także doradztwa prawnego. Oprócz świadczenia usług opodatkowanych VAT, Spółka świadczy na rzecz innych spółek z grupy kapitałowej usługi udzielania gwarancji finansowych podlegające zwolnieniu z VAT oraz dokonuje refaktury usług medycznych. Ponadto, w przyszłości istnieje potencjalna możliwość świadczenia przez Spółkę także innych usług finansowych (udzielanie pożyczek) na rzecz innych spółek z grupy.

Spółka planuje przeprowadzenie restrukturyzacji prowadzonej działalności, w związku z czym planowane jest dokonanie zbycia udziałów Spółek. Transakcje będą podlegały zwolnieniu na podstawie art. 43 ust, 1 pkt 40a ustawy o VAT. Wpływy ze zbycia udziałów zostaną przeznaczone na pokrycie bieżących zobowiązań, niemniej jednak po dokonaniu restrukturyzacji grupy przewiduje się, że w przypadku powstania nadwyżki może być ona przeznaczona na cele inwestycyjne, w tym nabycie udziałów w innych spółkach.

Dla potrzeb przeprowadzenia planowanych transakcji zbycia udziałów Spółka poniosła koszty nabycia usług podlegających opodatkowaniu VAT, w szczególności takich, jak:

  1. kompleksowe usługi bankowości inwestycyjnej, zawierające zarówno elementy doradztwa, jak również pośrednictwa w planowanych transakcjach;
  2. usługi typu due diligence, tj. badania aktualnej sytuacji przedsiębiorstwa oraz określenia istniejącego i potencjalnego ryzyka związanego z planowaną transakcją;
  3. usługi prawne, takie, jak przygotowanie projektu umów sprzedaży udziałów;
  4. usługi doradztwa podatkowego związanego z planowanymi transakcjami:
  5. usługi sporządzania wycen na potrzeby transakcji;
  6. usługi doradcze obejmujące udział konsultantów (doradców) w spotkaniach, negocjacjach i w przygotowywaniu dokumentacji związanej z transakcjami (w tym opłaty za sukces):
  7. kompleksowe usługi doradztwa biznesowego w obszarach strategicznym, finansowym i operacyjnym związane z poprawą ekspozycji Spółek na rynku;
  8. inne usługi pomocnicze związane z ww. transakcjami, np. usługi utrzymania tzw. data roomu.

Faktury VAT, dokumentujące koszty nabywanych usług, są lub będą wystawiane na Spółkę. Poniesione koszty transakcyjne są lub będą konieczne w celu prawidłowego przygotowania i przeprowadzenia transakcji, dotyczących udziałów w Spółkach, na rzecz których Spółka świadczy usługi podlegające opodatkowaniu VAT.

Spółka zadała następujące pytanie:

Czy jest uprawniona do odliczenia VAT w związku z poniesionymi Kosztami transakcyjnymi na podstawie art. 86 ust. 1 oraz art. 90 ust. 1 ustawy o VAT lub do otrzymania zwrotu nadwyżki VAT naliczonego na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy o VAT ?

Jej zdaniem jest ona uprawniona do odliczenia VAT w związku z poniesionymi kosztami transakcyjnymi na podstawie art. 86 ust. 1 oraz art. 90 ust. 1 ustawy o VAT lub do otrzymania zwrotu nadwyżki VAT naliczonego na podstawie art. 87 ust. 1 ustawy o VAT.

Stanowiska Spółki nie podzielił organ podatkowy.

Zdaniem organu podatkowego poniesione koszty transakcyjne są ściśle związane z transakcją zbycia udziałów, które to usługi podlegają zwolnieniu od podatku VAT. Spółka wskazała, że poniosła ww. koszty w celu przeprowadzenia ww. transakcji, tj. dokonania zbycia udziałów Spółki, a zbycie to będzie podlegało zwolnieniu z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT.

Spółka złożyła skargę do sądu na interpretację indywidualną.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Po pierwsze zbycie udziałów na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40a ustawy o VAT podlega zwolnieniu od podatku VAT (czynność zwolniona). Po drugie zarówno w orzecznictwie TSUE jak i orzecznictwie krajowym nie budzi wątpliwości, że nie można odliczyć podatku VAT z tytułu nabycie usług bezpośrednio i ściśle związanych z czynnością zwolnioną. Po trzecie jak słusznie zauważył Rzecznik Generalny w opinii przedstawionej 12 lutego 2009 r. poprzedzającej wyrok TSUE z dnia 29.10.2009 r. w sprawie C-29/08 AB SKF teza 76 i 77 (wyrok przywołany zarówno przez Skarżącego jak i przez organ) dotychczasowe orzecznictwo TSUE "bardziej faworyzowało transakcje zbycia akcji, które nie są objęte zakresem przedmiotowym podatku VAT, niż czynności, które będąc objęte tym zakresem, są zwolnione z podatku VAT na podstawie przepisów szóstej dyrektywy (i/lub dyrektywy 2006/112). O ile bowiem istnieje możliwość odliczenia podatku naliczonego od usług nabytych w celu przeprowadzenia czynności zupełnie niemieszczącej się w zakresie przedmiotowym podatku VAT, jeśli usługi te zakwalifikuje się jako związane w sposób bezpośredni i ścisły z ogólną działalnością gospodarczą podatnika, to nie będzie można odliczyć podatku obciążającego usługi nabyte w celu przeprowadzenia czynności zwolnionej z podatku."

W ocenie Sądu biorąc pod uwagę orzeczenia TSUE należy stwierdzić, że nie można odliczyć podatku VAT z tytułu nabycia usług opodatkowanych, jeżeli pozostają one w ścisłym i bezpośrednim związku z czynnościami zwolnionymi. Jeżeli jednak związek taki nie zachodzi a koszty transakcji powodujących naliczenie podatku włączony jest w cenę produktów podatnika (tzw. koszty ogólne stanowiące elementy cenotwórcze dostarczanych towarów lub świadczonych usług) należy dopuścić możliwość odliczenia podatku VAT od usług powodujących naliczenie podatku. Koszty te zachowują bowiem bezpośredni i ścisły związek z całą działalnością gospodarczą podatnika.

W ocenie Sądu z treści wniosku wynika, że Spółka dla potrzeb planowanych transakcji (zbycia udziałów) poniosła koszty nabycia ściśle określonych wskazanych we wniosku usług podlegających opodatkowaniu VAT.

Zdaniem Sądu analiza treści powyższych usług wskazuje na ścisły i bezpośredni ich związek z czynnością zwolnioną (zbycia udziałów). Sąd wskazuje, że usługi te były wykonane na rzecz Spółki i mają charakter szczególny tzn. wyłącznie związany z planowanym zbyciem udziałów a nie całokształtem działalności gospodarczej. Gdyby nieplanowana transakcja zbycia udziałów, Spółka nie poniosłaby wskazanych kosztów związanych z wyszczególnionymi usługami. Zatem usługi te nie są związane z całością działalności gospodarczej Spółki. Nie stanowią tzw. kosztów ogólnych w rozumieniu zaprezentowanym w przywołanych wyrokach TSUE.

Spółka nie wskazuje związku ww. usług z całością własnej działalności gospodarczej. Spółka wywodzi brak związku usług opodatkowanych z czynnością zwolnioną (zbycie udziałów) z faktu, że nie będą one odzwierciedlone w cenie udziałów, a jednocześnie wskazuje na możliwość powiązania ich z działalnością gospodarczą Spółki w zakresie świadczenia usług doradczych. Sąd nie dostrzega takiego związku pomiędzy np. usługami doradztwa podatkowego związanego z planowanymi transakcjami zbycia udziałów, a doradztwem w zakresie zwiększenia prezentacji na rynku lokalnym. Powyższy przykład można odnieść również do pozostałych siedmiu usług opodatkowanych wskazanych we wniosku.

W ocenie Sądu podkreślić należy, że bezpośredni związek usług opodatkowanych z czynnościami nieopodatkowanymi nie polega wyłącznie na odzwierciedleniu kosztów ww. usług w cenie zbycia udziałów. Bezpośredni i ścisły związek może polegać również na niezbędności wykonania usług opodatkowanych dla przeprowadzenia czynności zwolnionej. Jak w przypadku Spółki, która gdyby nie dokonanie czynności zwolnionej nie poniosłaby kosztów usług wskazanych we wniosku.

Sąd nadmienia, że w niniejszym orzeczeniu uwzględnił stanowisko wyrażone w prawomocnym wyroku WSA w Warszawie z dnia 25 września 2017 r. sygn. akt III SA/Wa 3317/16.

oprac.: Wojciech Zajączkowski