Skopiuj link
Jak odróżnić te transakcje?
Nabycie wewnątrzwspólnotowe zdefiniowane jest w art. 9 i art. 11 ustawy o VAT. Dochodzi do niego, gdy podatnik z innego kraju członkowskiego, co do zasady, dokonuje dostawy z terytorium innego państwa członkowskiego towarów, które są transportowane z innego państwa członkowskiego na terytorium kraju. Natomiast import towarów na terytorium Polski, to przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego (spoza UE) na terytorium kraju.
Wystąpienie transakcji dostawy towarów od podmiotu zagranicznego dla której podatnikiem jest nabywca zostało zdefiniowane w art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT. Zgodnie z jego treścią podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
a) dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku dostawy towarów:
– innych niż gaz w systemie gazowym, energia elektryczna w systemie elektroenergetycznym, energia cieplna lub chłodnicza przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej,
– innej niż transfer bonów jednego przeznaczenia
– podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,
b) nabywcą jest:
– w przypadku nabycia gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej – podmiot zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 lub art. 97 ust. 4,
– w przypadku transferu bonów jednego przeznaczenia, w przypadku których miejscem dostawy towarów, których te bony dotyczą, jest terytorium kraju – podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15,
– w pozostałych przypadkach – podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana zgodnie z art. 97 ust. 4,
c) dostawa towarów nie jest dokonywana w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju.
Z powyższej regulacji wynika, że zagraniczny dostawca musi dokonać sprzedaży towarów na terytorium kraju (przy WNT dostawa towarów musiała nastąpić poza terytorium kraju) i dostawca ten nie ma w Polsce siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej (wyjątkiem jest sytuacja wskazana w art. 17 ust. 1a ustawy o VAT, kiedy to zagraniczny sprzedawca posiada w Polsce stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, lecz to miejsce nie uczestniczy w tej transakcji dostawy towarów). Zagraniczny sprzedawca nie może być zarejestrowany w Polsce jako podatnik VAT (wyjątkiem są dostawy gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, oraz transfer bonów jednego przeznaczenia). Oznacza to, że nabywając inne towary niż ujęte w nawiasie zagraniczny sprzedawca nie może być zarejestrowany w Polsce. Gdyby był zarejestrowany w Polsce, to taka sprzedaż byłaby opodatkowana przez zagranicznego podatnika.
Z kolei nabywcą towarów ma być, co do zasady, podatnik polskiego podatku VAT posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna, która nie jest podatnikiem lecz posiada siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana dla celów VAT UE zgodnie z art. 97 ust. 4.
Tak skonstruowany system odwrotnego obciążenia zmniejsza obciążenia podatkowe i administracyjne zagranicznego podatnika nakazując rozliczyć podatek polskiemu podmiotowi.
Częstym przypadkiem transakcji dostawy towarów dla której podatnikiem jest nabywca jest transakcja dostawy towarów z montażem lub instalacją. Transakcja taka nie jest nabyciem wewnątrzwspólnotowym nawet wówczas, gdy towary są transportowane z terytorium innego kraju członkowskiego UE. Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT miejscem dostawy towarów jest w przypadku towarów, które są instalowane lub montowane, z próbnym uruchomieniem lub bez niego, przez dokonującego ich dostawy lub przez podmiot działający na jego rzecz – miejsce, w którym towary są instalowane lub montowane; nie uznaje się za instalację lub montaż prostych czynności umożliwiających funkcjonowanie montowanego lub instalowanego towaru zgodnie z jego przeznaczeniem. Nie jest to więc transakcja WNT, gdyż do jej wystąpienia niezbędne jest dokonanie dostawy towarów poza terytorium kraju, a w przypadku dostawy z montażem lub instalacją miejscem dostawy tych towarów jest miejsce, gdzie towary są instalowane lub montowane, czyli w Polsce. W takiej sytuacji należy rozpoznać nie WNT lecz dostawę towarów dla której podatnikiem jest polski podatnik VAT.
Przy tej transakcji, jak i przy każdej dostawie dla której podatnikiem jest nabywca obowiązują ogólne regulacje dotyczące powstania obowiązku podatkowego wynikające z art. 19a ustawy o VAT. Nie stosuje się do nich obowiązku podatkowego właściwego dla WNT z art. 20 ustawy o VAT. Wobec tego znaczenie dla powstania obowiązku podatkowego będą miały zaliczki dokonane przed dostawą towaru, jak i sama dostawa, a data wystawienia faktury przez zagranicznego podatnika nie będzie miała wpływu na moment powstania obowiązku podatkowego.
Wojciech Zajączkowski