02.06.2018 r.
6 min

Zwrot kosztów zastępstwa procesowego a podatek VAT

Ekspert KIP

Skopiuj link
02.06.2018r.
6 min

Z pytaniem do organu podatkowego zwróciła się Spółka, która prowadzi działalność gospodarczą między innymi w zakresie windykacji należności. Spółka nabywa od wierzycieli pierwotnych wierzytelności dłużników celem ich odzyskania. W przypadku braku możliwości odzyskania nabytych wierzytelności na drodze polubownej, Spółka wszczyna postępowania sądowne wobec dłużników. Spółka ponosi koszty zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia reprezentującego go profesjonalnego pełnomocnika. Spółka korzysta ze stałej obsługi prawnej świadczonej przez radcę prawnego, który reprezentuje Spółkę w trakcie postępowania sądowego za co pobiera stosowne wynagrodzenie wystawiając fakturę VAT. Natomiast w wydawanych na skutek wniesionych pozwów orzeczeniach (nakazach zapłaty, wyrokach) sądy orzekają o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego oraz o ich wysokości obciążając nimi pozwanego, który przegrał sprawę.

Spółka zadała pytanie, czy zwrot kosztów zastępstwa procesowego podlega opodatkowaniu VAT.

Zdaniem Spółki, zwrot kosztów zastępstwa prawnego zasądzony przez sąd nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał stanowisko Spółki za prawidłowe. Organ wskazał, że przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy o VAT – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

  • przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  • zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  • świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy oraz podmiotu świadczącego.

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Określeniem „usługi” w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższe prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie świadczącego usługę.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W kontekście przedstawionego stanu sprawy należy stwierdzić, że Spółka nie świadczy żadnej usługi na rzecz dłużnika, związanego z zasądzonym zwrotem kosztów postępowania sądowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy Spółką a dłużnikiem nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Spółka bowiem w sądzie reprezentuje własne interesy i nie wykonuje na rzecz jej dłużnika żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy.

A zatem kwota zwrotu kosztów postępowania sądowego zasądzona wyrokiem sądu nie jest w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego. Tym samym należy uznać, że w tym konkretnym przypadku, Spółka otrzymując od dłużnika kwotę zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie świadczy na rzecz dłużnika usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, tak więc czynność ta nie podlega opodatkowaniu.

oprac.: Wojciech Zajączkowski