22.06.2019 r.
10 min

Członek rady nadzorczej a VAT – wyrok ETS

Ekspert KIP

Skopiuj link
22.06.2019r.
10 min

Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:

IO jest członkiem rady nadzorczej fundacji, której główna działalność polega na trwałym oferowaniu osobom znajdującym się w potrzebie zakwaterowania.

Statut tej fundacji przewiduje, że owa rada nadzorcza składa się z minimum pięciu i maksymalnie z dziesięciu członków, którzy są mianowani na czteroletnią kadencję. Członkowie rady nadzorczej mogą być zawieszeni lub odwołani jedynie z powodu niedbalstwa przy pełnieniu ich funkcji lub z innych poważnych powodów w drodze decyzji samej rady nadzorczej.

Kompetencje rady nadzorczej rzeczonej fundacji obejmują w szczególności powoływanie, zawieszanie i odwoływanie członków zarządu, a także określenie warunków jego pracy, zawieszanie wykonania decyzji tego organu, udzielanie porad temu organowi, zatwierdzanie rocznego sprawozdania finansowego, powoływanie, zawieszanie i odwoływanie członków rady nadzorczej, a także określenie wysokości stałego wynagrodzenia tych ostatnich.

Fundacja jest reprezentowana na płaszczyźnie sądowej i pozasądowej przez jej zarząd. W przypadku konfliktu interesów między zarządem lub jego członkiem fundację reprezentuje przewodniczącego rady nadzorczej wspólnie z jednym lub kilkoma członkami rady nadzorczej.

Zgodnie ze statutem fundacji członkowie rady nadzorczej wykonują swoje zadania bez pełnomocnictwa podmiotu, który ich wskazał, i niezależnie od szczególnych interesów związanych z przedsiębiorstwem. Rada nadzorcza wspomaga zarząd, udzielając mu porad. Przy wykonywaniu swoich zadań członkowie rady nadzorczej koncentrują się na interesie fundacji i związanym z nią przedsiębiorstwem.

Za swoją działalność jako członek rady nadzorczej danej fundacji IO otrzymuje wynagrodzenie brutto w wysokości 14 912 EUR rocznie, które podlega opodatkowaniu z tytułu wynagrodzenia. Wynagrodzenie nie zależy ani od uczestnictwa zainteresowanego w posiedzeniach, ani od rzeczywiście przepracowanych przez niego godzin.

Organy skarbowe Holandii uznały, że IO jest podatnikiem VAT z tytułu wykonywanych czynności członka rady nadzorczej fundacji.

Ponieważ sąd apelacyjny w Holandii postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy członek rady nadzorczej fundacji, który względem tej rady nadzorczej znajduje się – w zakresie warunków pracy i wynagrodzenia – w stosunku podporządkowania, ale w pozostałym zakresie względem tejże rady nadzorczej ani fundacji podporządkowanie takie nie występuje, prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu art. 9 i 10 dyrektywy [VAT]?”.

ETS przypomniał, że „działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie”, wyklucza to „opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimkolwiek innym stosunkiem prawnym tworzącym stosunek podporządkowania w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy” – pkt 22 wyroku

Dlatego ETS stwierdził, że „należy zbadać, czy działalność członka rady nadzorczej fundacji, taka jak wykonywana przez skarżącego w postępowaniu głównym, powinna zostać zakwalifikowana jako „gospodarcza”, a następnie, w odpowiednim wypadku, czy działalność ta jest wykonywana „samodzielnie”.”.

ETS potwierdził, że: „działalność taka, jak rozpatrywana, powinna zostać zakwalifikowana jako „gospodarcza”, ponieważ ma ona charakter stały i jest wykonywana w zamian za wynagrodzenie otrzymywane przez osobę, która ją wykonuje” –pkt 24 wyroku.

ETS potwierdził również, że spełniona jest przesłanka wynagrodzenia otrzymywanego przez członka rady nadzorczej stwierdzając: „nie ma znaczenia okoliczność, że wynagrodzenie to jest ustalane nie na podstawie zindywidualizowanych świadczeń, lecz w sposób ryczałtowy i w skali rocznej” – pkt 25 wyroku.

„Gospodarczego charakteru działalności członka rady nadzorczej fundacji, takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, nie może podważyć okoliczność, iż ów członek sprawuje tylko jeden mandat, pod warunkiem że działalność ta ma charakter stały i jest wykonywana za wynagrodzeniem” – pkt 30 wyroku.

ETS wyjaśnił również, czy działalność wykonywana przez członka rady nadzorczej fundacji jest wykonywana samodzielnie.

ETS wyjaśnił, że „jeżeli chodzi o ocenę innego stosunku prawnego wywołującego stosunek podporządkowania w zakresie warunków pracy i wynagrodzenia oraz odpowiedzialność pracodawcy, należy stwierdzić brak stosunku podporządkowania w odniesieniu do warunków pracy, ponieważ, po pierwsze, członkowie takiej rady nadzorczej nie są związani instrukcjami wydanymi przez zarząd danej fundacji, w szczególności przy regulowaniu przez nich warunków wykonywania ich działalności. W ten sposób członkowie wspomnianej rady nadzorczej mogą sprawować kontrolę w sposób niezależny nad strategią zarządu oraz ogólną działalnością tej fundacji, ponieważ owa funkcja nadzorcza nie daje się pogodzić ze stosunkiem podporządkowania” – pkt 35 wyroku.

Zdaniem Sądu „(…) nie wydaje się, aby rada (nadzorcza) ta mogła narzucać swoim członkom zasady dotyczące sposobu, w jaki ci ostatni wykonują indywidualnie swój mandat. Zgodnie bowiem z tymi samymi wskazówkami członkowie rady nadzorczej są w ramach tej rady niezależni i muszą działać w sposób krytyczny wobec jej innych członków” – pkt 36 wyroku.

 

Otóż, w braku stosunku podporządkowania w zakresie warunków pracy, członkowie takiej rady nadzorczej nie są związani innym stosunkiem prawnym tworzącym więzy podporządkowania w rozumieniu art. 10 dyrektywy VAT. W konsekwencji to w świetle art. 9 tej dyrektywy należy ocenić następnie, czy działalność taka, jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, powinna zostać uznana za wykonywaną samodzielnie” – pkt 37 wyroku.

Natomiast w „celu ustalenia, czy dana osoba prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą, należy zbadać, czy istnieje stosunek podporządkowania przy wykonywaniu tej działalności” – pkt 38 wyroku.

Aby ocenić istnienie takiego stosunku podporządkowania, należy skontrolować, czy dana osoba wykonuje swoją działalność we własnym imieniu, na własny rachunek i własną odpowiedzialność oraz czy ponosi ona związane z prowadzeniem działalności ryzyko gospodarcze. W celu stwierdzenia samodzielności rozpatrywanej działalności Trybunał wziął pod uwagę brak jakiegokolwiek stosunku podporządkowania hierarchicznego, jak również okoliczność, że dana osoba działa we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, że swobodnie organizuje sposób wykonywania swojej pracy i że otrzymuje świadczenia stanowiące jej dochody” – pkt 39 wyroku.

 

40      Jak wskazano w pkt 35 i 36 niniejszego wyroku, sytuacja członka rady nadzorczej fundacji takiego jak skarżący w postępowaniu głównym charakteryzuje się brakiem stosunku podporządkowania hierarchicznego względem zarządu tej fundacji i rady nadzorczej w zakresie wykonywania działalności członka wspomnianej rady nadzorczej.

Okazuje się zatem, że członkowie tej rady nadzorczej fundacji nie ponoszą indywidualnie ani odpowiedzialności wynikającej z aktów tejże rady nadzorczej wydanych przy reprezentacji prawnej fundacji, ani odpowiedzialności za szkody wyrządzone osobom trzecim w ramach wykonywania ich funkcji, a zatem że nie działają oni na własną odpowiedzialność” – pkt 41 wyroku.

W konsekwencji ETS stwierdził, że: „nie prowadzi działalności gospodarczej członek rady nadzorczej fundacji, taki jak skarżący w postępowaniu głównym, który pomimo iż nie pozostaje w stosunku jakiegokolwiek podporządkowania hierarchicznego względem zarządu tej fundacji, ani względem rady nadzorczej wspomnianej fundacji w zakresie wykonywania działalności członka tej rady, to jednak nie działa ani we własnym imieniu, ani na własny rachunek, ani też na swoją własną odpowiedzialność, lecz działa na rachunek i na odpowiedzialność tej rady nadzorczej, a przy tym nie ponosi również ryzyka gospodarczego wynikającego z jego działalności, ponieważ pobiera on stałe wynagrodzenie, które nie jest uzależnione od jego uczestnictwa w posiedzeniach ani od rzeczywiście przepracowanych przez niego godzin”.

Końcowo należy przypomnieć, że w ocenie polskich organów skarbowych członkowie rad nadzorczych nie prowadzą samodzielnie działalności gospodarczej, a przez to nie są podatnikami VAT np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej Poznaniu z dnia 24 czerwca 2009 r. nr ILPP2/443-449/09-2/AK, gdzie stwierdzono, że: „sprawowane czynności przez członków Rady Nadzorczej nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, a członkowie Rady, jako osoby pełniące tę funkcję i uzyskujące z tego tytułu przychody nie są uznawani – w świetle art. 15 tej ustawy – za podatników tego podatku”.

Należy jednak wskazać, że wyrok ETS jednoznacznie wyjaśnia ewentualne wątpliwości rozstrzygając, że członek rady nadzorczej nie prowadzi działalności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT.

oprac.: Wojciech Zajączkowski