29.11.2020 r.
7 min

Oznaczenie „TP” w ewidencji podmiotów publicznych

Ekspert KIP

Skopiuj link
29.11.2020r.
7 min

Zgodnie z § 10 ust. 4 pkt 3 ww. rozporządzenia: dodatkowo ewidencja (w zakresie podatku należnego) zawiera oznaczenia dotyczące istniejących powiązań między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą, o których mowa w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy – oznaczenie „TP”.

Powiązania, o których mowa w art. 32 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT, to powiązania istniejące między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą w rozumieniu art. 23m ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art. 11a ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 5 ustawy o CIT: ilekroć w niniejszym rozdziale jest mowa o powiązaniach – oznacza to relacje, o których mowa w pkt 4, występujące pomiędzy podmiotami powiązanymi. Natomiast zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt 4 tej ustawy: ilekroć w niniejszym rozdziale jest mowa o podmiotach powiązanych – oznacza to:

a) podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub

b) podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:

– ten sam inny podmiot lub

– małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub

c) spółkę niemającą osobowości prawnej i jej wspólników, lub

d) podatnika i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółkę kapitałową wchodzącą w jej skład i jej zagraniczny zakład.

Natomiast w myśl art. 11a ust. 2 ustawy o CIT: przez wywieranie znaczącego wpływu, o którym mowa w ust. 1 pkt 4 lit. a i b, rozumie się:

1) posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%:

a) udziałów w kapitale lub

b) praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub

c) udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2) faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub

3) pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Przepisy rozporządzenia w sprawie deklaracji i ewidencji VAT odsyłając do przepisów ustawy o VAT a w konsekwencji do odpowiednich regulacji zawartych w ustawach dotyczących podatków dochodowych nie zawierają zastrzeżeń dotyczących wartości transakcji, dla których oznaczenia „TP” nie byłyby wykazywane. Co oznacza, że nawet transakcja na kilka złotych winna być oznaczona kodem „TP”, gdy ww. wymienione powiązanie występuje.

Problemy z oznaczeniem kodów „TP” są szczególnie widoczne w podmiotach publicznych, a w szczególności jednostkach samorządu terytorialnego oraz spółkach Skarbu Państwa.

Problem ten dostrzegł poseł Tomasz Piotr Nowak, który w interpelacji poselskiej nr 12443 „W sprawie stosowania przepisów o podmiotach powiązanych w jednolitym pliku kontrolnym „TP”” zadał Ministrowi Finansów następujące pytania:

1. Czy spółki komunalne z wyłącznym udziałem jednostki samorządu terytorialnego powinny stosować oznaczenie sprzedaży „TP” dla:

  • pracowników spółki,
  • prezesa i jego rodziny (np. teściowej),
  • prokurentów,
  • członków Rady Nadzorczej i ich rodzin,
  • prezydenta miasta (jego rodziny i zastępców),
  • członków Rady Miasta,
  • dyrektorów i prezesów wszystkich podległych pod miasto jednostek, kierownik Biura Nadzoru Właścicielskiego?

2. Czy obowiązek oznaczania sprzedaży „TP” istnieje również w przypadku transakcji z powinowatymi po rozwodzie osoby wywierającej wpływ, a więc krewnymi byłego małżonka?

Odpowiedzi na powyższą interpelację pismem z dnia 27 października 2020 r. nr DPAT1.054.1.2020 udzielił Minister Finansów, gdzie stwierdził, że: „W przypadku transakcji  zawieranych pomiędzy  podmiotami powiązanymi  jedynie  poprzez udziały jednostki samorządu terytorialnego, nie powstaje konieczność stosowania oznaczenia „TP” w nowym JPK_VAT z deklaracją.”.

Jak wskazuje Minister Finansów w ww. piśmie: „W przypadku transakcji, w których podmioty będące jej stronami, jako dostawca i  nabywca, są powiązane wyłącznie poprzez jednostkę samorządu terytorialnego, trudno zakładać istnienie obszarów narażonych na nadużycia podatkowe, szczególnie  w zakresie cen transferowych (rynkowych).”.

I dalej Minister Finansów wskazuję, że: oznaczenia „TP” nie dotyczą transakcji, w których „powiązania odnoszą się jedynie do udziałów jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa”.

Powyższe wyjaśnienia Ministerstwa Finansów choć są korzystne i warto o nich wiedzieć, są również całkowicie bezpodstawne (nie mają żadnej podstawy prawnej), i stanowią przykład coraz częstszej wykładni contra legem prezentowanej przez Ministerstwo Finansów.

W sytuacji, w której Minister Finansów chciał uzyskać efekt braku oznaczania symbolem „TP” transakcji powiązanych w jednostkach samorządu terytorialnego oraz w spółkach, których udziałowcem jest Skarb Państwa, to mógł to wyraźnie wyartykułować w swoim (!!!) rozporządzeniu. Skoro tego nie zrobił może to rozporządzenie zmienić – nic nie stoi na przeszkodzie. Jednak jeżeli nie zmienia aktu prawnego, a stosuje tzw. prawo powielaczowe, które nie zawiera żadnej podstawy prawnej, to należy uznać takie wyjaśnienia za niebyłe. Błędne wyjaśnienia Ministerstwa nie chronią podatników, którzy do takich wyjaśnień się zastosują. Wyjaśnienia takie nie mają ani charakteru objaśnień podatkowych, ani interpretacji ogólnej, na które można by się powoływać w toku kontroli podatkowej.

Wobec powyższego podatnicy stosujący się do ww. wyjaśnień będą mogli jedynie powoływać się na zasadę zaufania do organów podatkowych zdefiniowaną w art. 121 § 1 ustawy Ordynacji podatkowej. Osobiście odradzałbym jednak stosowania takiej wykładni przepisów jaką wskazał Ministra Finansów w piśmie z dnia 27 października 2020 r. Jest ona również niewiążąca dla organów podatkowych, które mogą, a nawet powinny działać w na podstawie (i w granicach) przepisów prawa, co wynika z art. 120 ustawy Ordynacja podatkowa. W konsekwencji organy podatkowe mogą wymagać oznaczania transakcji z podmiotami powiązanymi symbolami „TP” pomimo niewiążących wyjaśnień Ministra Finansów o treści przeciwnej.

Wojciech Zajączkowski